POČINjENI U JESEN 1995. GODINE

Područje Opštine Mrkonjić-Grad prostire se u zapadnom delu Republike Srpske i zahvata površinu od 679 kvadratnih kilometara. Celokupna teritorija pripada Bosanskoj krajini i nalazi se između susednih opština: Banja Luke, Ključa, Glamoča, Šipova, Kneževa i Jajca.

Administrativni, privredni i kulturni centar opštine je Mrkonjić-Grad. Smešten je na raskrsnici magistralnih puteva Split-Banja Luka i Jajce-Bihać (Put AVNOJ-a). Od Banja Luke je udaljen 60 kilometara, a od Jajca 25 km. Nalazi se na nadmorskoj visini od 591 m/m.

Naselje Mrkonjić-Grad na sadašnjem mestu nastaje 1593. godine, kad je sultanov Kizlar-aga Đukanović, poreklom iz obližnjih Kotlina, iz srpske porodice Đukanovića, podigao na tom mestu svoj vakuf (zadužbinu). Prema predanju, turski vojnici su mu na tom mestu ubili oca kad je odveden u Carigrad, gde je kao i ostala srpska muška deca koja su uzimana danakom u krvi, preveden u islamsku veru i vaspitavan za janičara. On je sagradio džamiju, 24 dućana, pekaru, hamam, vodovod i drugo. Mesto je nazvao Jenidže-kasaba - Novi grad. Doseljavanjem ljudi iz starog Varcareva, mesto dobija ime Varcarev Vakuf, a kasnije Varcar-vakuf. Sadašnji naziv je dobio 1925. godine, u spomen na srpskog vladara Petra Prvog Karađorđevića, koji je 1875. godine učestvovao u bosanskohercegovačkom ustanku kao Petar Mrkonjić. Godinu dana ranije (1924.), narod je, u znak zahvalnosti svom kralju Oslobodiocu, podigao Spomenik u centru grada. Ustaše su krajem aprila 1941. godine porušile ovaj spomenik na vandalski način. Rušenje spomenika je izvršeno uz pomoć nemačkog tenka. Čeličnu omču oko vrata biste je stavio meštanin Sulejman Dedić, sin Salihov, kao saradnik nemačkog okupatora.

Tokom Drugog svetskog rata Mrkonjić-Grad je, kao važno strateško središte, bio oslobađan trideset i devet puta. Od 1.800 boraca, koji su učestvovali u antifašističkoj borbi, stradalo je 525, dok je fašistički teror odneo 1.902 žrtve. O tome svedoči Spomen-ploča na zgradi u kojoj su tokom avgusta i septembra 1941. godine fašisti ubili 250 ljudi, kao i groblje na kome su sahranjene 143 žrtve fašističkog terora, itd. Uništeno je 1.200 zgrada, među kojima i sve škole i javni objekti. Grad je 25. novembra 1943. godine bio domaćin Prvog zasedanja Zemaljskog antifašističkog veća narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine (ZAVNOBiH).

Po završetku rata, nekadašnja kasaba i tipična bosanska varošica razvila se u grad koji je ostvario orginalna arhitektonska rešenja, utemeljena na iskustvu nekadašnjeg neimarstva.

Značajni nosilac posleratnog razvoja na ovom području bile su visoko razvijena drvna industrija, turizam i ugostiteljstvo.

Na teritoriji Opštine:

- 1971. g. živelo je 30.159 stanovnika u 6.325 domaćinstva,

- 1981. g. živelo je 29.684 stanovnika u 7.060 domaćinstva,

- 1991. g. živelo je 27.379 stanovnika u 7.865 domaćinstva,

Nacionalni sastav stanovništva:

 Od početka rata u Bosni i Hercegovini, na području Opštine Mrkonjić-Grad nisu registrovani veći sukobi među stanovništvom, niti je bilo većih razaranja civilnih objekata i uništavanja imovine građana.

Međutim, posle vojne akcije nazvane Oluja, pripadnici Hrvatske vojske - Četvrte gardijske brigade HV iz Splita, pod komandom generala Matijaševića i HVO okupirali su 10. oktobra 1995. godine područje Mrkonjić-Grada.

Većina stanovništva se povukla ka Banja Luci, ali je jedan manji deo, uglavnom starijih i nepokretnih, ostao na ovom području. Njih su, kao i zarobljene pripadnike Vojske Republike Srpske, usmrtili pripadnici Hrvatske vojske. Leševi su bili zakopani na pravoslavnom i muslimanskom groblju u Mrkonjić-Gradu. Takođe, veći broj leševa je pronađen na mestima gde su osobe bile ubijene. Sudbina jednog broja civila i zarobljenih pripadnika Vojske Republike Srpske nije poznata, pa nadležna služba ove osobe vodi kao nestala lica.

Prilikom sahranjivanja posmrtnih ostataka stradalog stanovništva na pravoslavnom groblju u Mrkonjić-Gradu, Hrvatska televizija je u svojoj večernjoj informativnoj emisiji, u oktobru 1995. godine, prikazala prilog svog reportera Ante Ivankovića, uz izjavu načelnika saniteta HVO, puk. dr Borisa Zdilara, koji je tvrdio da se radi samo o “vojnicima protivničke vojske” i da njihova istražna ekipa “vrši istragu i obradu leševa po svim predviđenim međunarodnim propisima”.

Ovo područje je po Dejtonskom ugovoru vraćeno srpskim vlastima u februaru 1996. godine.

Istražni sudija Vojnog suda u Banja Luci naredio je ekshumaciju grobnice na pravoslavnom i muslimanskom groblju u Mrkonjić-Gradu, koja je izvršena krajem marta i početkom aprila 1996. godine. Tada je u grobnici na pravoslavnom groblju pronađen 181 leš. Svi identifikovani su bili srpske nacionalnosti. Najstariji među ubijenima je Jovan Lazendić, iz Podbrda, koji je u vreme kada je ubijen imao 91 godinu, a među ženama Oroz Ljubica, iz Bočca, stara 90 godina.

Prema podacima koje poseduje Komitet, do sada je identifikovano 219 lica, od kojih 136 na pravoslavnom groblju u Mrkonjić-Gradu.

Među identifikovanim su leševi sledećih lica:

1. Arežina Darinka, domaćica iz Bočca, rođena 25.05.1924. godine u Bočcu, od oca Nikole i majke Stane, rođene Marić.
2. Bajić Milan, iz Gerzova, Opština Mrkonjić-Grad, rođen 1952. godine, od oca Nikole.
3. Barjaktarević Mirko, zemljoradnik iz sela Donja Slatina, kod Ključa, rođen 02.08.1941. godine u Ključu, od oca Petra i majke Mare, rođene Ljepić.
4. Batinić Milan, rođen 01.01.1956. godine u Gračacu, Opština Gračac, od oca Branka.
5. Belenzada Vaso, rođen 08.11.1957. godine u selu Rudine, Opština Glamoč, od oca Nikole i majke Stane.
6. Bjelajac Petar, iz Podrašnice, rođen 29.09.1947. godine u selu Podrašnica, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Mitra.
7. Bjelanović Slavko, rođen 24.11.1957. u selu Gornji Zemunik, Opština Zadar, od oca Špire.
8. Bjelobaba Milan, iz Apatina - Dože Đorđa br. 35, rođen 31.01.1959. godine u selu Ondići, Opština Korenica, od oca Petra i majke Desanke.
9. Bog(r)ojević Milorad, rođen 31.07.1964. u Mrkonjić-Gradu, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Slobodana.
10. Božić Petar, iz Mrkonjić-Grada, rođen 20.02.1953. godine u selu Magalj Do, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Stojana i majke Mare, rođene Tufegdžić.
11. Božić Stojan, penzioner iz Medne, rođen 1910. godine u selu Medna, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Marka i majke Janje, rođene Babić.
12. Bojić Jagoda, rođena 28.01.1932. godine u selu Trijebovo, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Ilije.
13. Boškan Jovan, radnik iz Surjana, rođen 1930. godine u selu Surjan, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Ilije i majke Milje, rođene Perić,
14. Boškan Svetko, iz Mrkonjić-Grada, rođen 1962. u selu Surjan, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Jove i majke Dušanke, rođene Podraščanin.
15. Brkić Sreto, rođen 20.06.1957. godine u selu Donji Vrbljani, Opština Ključ, od oca Mila i majke Milice, rođene Đurđević.
16. Brković Zoran, iz Banja Luke, Bihaćka 3, rođen 03.03.1955. godine u Banja Luci, Opština Banja Luka, od oca Đorđa i majke Grozde Jokić.
17. Buač Ratko, iz sela Gornja Slatina, Opština Ribnik, rođen u istom selu 25.09.1945. godine, od oca Milana i majke Marice, rođene Gvizac.
18. Bubnjević Ilija, iz Gerzova, Opština Mrkonjić-Grad, rođen 1940. godine u istom selu, od oca Pavla i majke Zorke, rođene Bubnjević.
19. Bubnjević Nikola, zemljoradnik iz sela Gerzovo, Opština Mrkonjić-Grad, rođen 27.10.1935. godine u Gerzovu, od oca Pavla i majke Trivune, rođene Zec.
20. Bubnjević Radojka, iz Gerzova, Opština Mrkonjić-Grad, rođena 1936. godine u Gerzovu, od oca Stevana i majke Rose, rođene Stanić.
21. Bunjac Anđa, domaćica iz Gornjeg Ribnika, zaseok Miljevac, rođena 1902. godine u istom selu, od oca Mije.
22. Bušin Simo, iz sela Gornja Pecka, Opština Mrkonjić-Grad, rođen 07.02.1972. godine u selu Pecka, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Dušana i majke Vese.
23. Vasić Velibor, rođen 09.03.1963. godine u selu Bućevača, Opština Kupres, od oca Sreče.
24. Vasić Dragan, iz Brčkog, rođen 14.01.1945. u selu Donji Žabari, Opština Orašje, od oca Jove.
25. Velimir Ilija, iz Kupresa, rođen 25.01.1968. u selu Rilić, Opština Kupres, od oca Zdravka.
26. Vidačković Boja, domaćica iz sela Bočac, rođena 1927. godine, od oca Đuke.
27. Vidović Đuka, domaćica iz Bočca, rođena 13.05.1910. godine u selu Bočac, Opština Banja Luka, od oca Ilije i majke Simeune, rođene Uletilović.
28. Vicić Drago, iz Mrkonjić-Grada, rođen 20.03.1963. godine u Mrkonjić-Gradu, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Jove i majke Stoje, rođene Kajkara.
29. Vojvodić Stevo, rođen 20.06.1946. u selu Brdo, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Jovana.
30. Vranić Osto, zemljoradnik iz Lipovače, Opština Šipovo, rođen u istom selu 1912. godine, od oca Jove i majke Petre, rođene Dević.
31. Vujić Branimir, vozač iz Rastoke, rođen 19.03.1951. godine u selu Rastoka, Opština Ključ, od oca Miroslava i majke Ruže, rođene Dmitrović.
32. Vujić Ljubo, rođen 10.08.1963. godine u selu Zagoni, Opština Bijeljina, od oca Cvijetka.
33. Vuković Milan, iz Banja Luke, Ul. Milana Ličine 3, rođen 1948. godine u Kranju, Opština Kranj, od oca Dušana.
34. Vuksan Branko, iz Bočca, rođen 1925. godine u Bočcu, od oca Nikole i majke Stoje, rođene Antonić.
35. Vuksan Vlado, iz Bočca, rođen 1958. godine u Bočcu, od oca Branka i majke Dese, rođene Malešević.
36. Vučković Slobodan, rođen 15.03.1946. godine u Bileći, od oca Spasoja i majke Ljubice.
37. Galić Boro, iz Banja Luke - Novice Šerovića br. 13, rođen 14.12.1969. godine u Banja Luci, Opština Banja Luka, od oca Nikole i majke Milene, rođene Jović.
38. Galić Milosav, iz Bukvaleka, rođen 12.09.1947. godine u Bukvaleku, Opština Banja Luka, od oca Save i majke Bjelice, rođene Matić.
39. Gligorić Milorad, iz Kadinjane, rođen 10.03.1953. godine u selu Kadinjani, Opština Laktaši, od oca Cvije,
40. Golić Dušan, iz Boraka, od oca Marka.
41. Golić Jova, iz Boraka, od oca Marka.
42. Grgić Zoran, iz sela Rudeljice, Opština Ribnik, rođen 10.09.1927. godine u Ljubinju, Opština Ključ, od oca Vase i majke Mire, rođene Marinković.
43. Grmaš Gavro, iz Mrkonjić-Grada, rođen 10.07.1947. godine u selu Surjani, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Mihajla.
44. Grmaš Mara, domaćica iz Surjana, rođena 1955. godine u selu Bočac, Opština Banja Luka, od oca Gojka Vidovića i majke Cvijete.
45. Grmaš Pantelija, zemljoradnik iz Surjana, rođen jula 1926. godine, od oca Stanka i majke Joke, rođene Aničić.
46. Grmaš Petar, iz Mrkonjić-Grada, rođen 10.07.1954. u selu Surjan, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Ratka i majke Mile rođene Ćirković.
47. Grmaš Sava, domaćica iz Surjana, rođena 1928. godine u Surjanu, od oca Joše Aničića
48. Gustovarac Dobrivoje, trgovac iz Banja Luke, rođen 26.06.1954. u Banja Luci, Opština Banja Luka, od oca Radovana i majke Danice, rođene Gustovarac.
49. Damjanović Stevo, iz sela Potoci, Opština Ribnik.
50. Danilović Dragan, iz sela Podrašnice, rođen 26.02.1939. godine, od oca Steve i majke Stane, rođene Pekez.
51. Danilović Joka, iz sela Vrbljani, Opština Ribnik.
52. Danilović Milica, domaćica, iz sela Vrbljani, Opština Ribnik, rođena 12.09.1927. godine u Vrbovljanima.
53. Dedić Goran, iz Podrašnice, Opština Mrkonjić-Grad, gde je i rođen 01.01.1967. godine, od oca Sime.
54. Dmitrović Mile, rođen 1954. godine u zaseoku Smiljanići, od oca Save i majke Deve, rođene Davidović.
55. Dmitrović Sava, rođen 1907. godine u zaseoku Smiljanići, Gornji Ribnik, od oca Sime i majke Joke.
56. Drvar Ilija, radnik iz Gustovara, rođen 1954. godine u selu Gustovare, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Jove i majke Stane, rođene Vujasin,
57. Drinić Anđa, rođena Arežanin, domaćica iz Bočca, rođena 1910. godine u selu Bočac, Opština Banja Luka, od oca Nikole i majke Stane, rođene Marić.
58. Duvnjak Slobodan, iz Banja Luke, rođen 21.04.1942. u selu Donji Malovan, Opština Kupres, od oca Jove.
59. Duvnjak Stevo, trgovački radnik iz Šipova, rođen 22.08.1954. godine u selu Čitluk, Opština Šipovo, od oca Krste i majke Anđe, rođene Nišić.
60. Đaković Blažo, iz sela Potoci, Opština Ribnik.
61. Đukić Jovanka, iz Donjeg Ratkova, zaseok Đukić, rođena 1924. godine, od oca Miloša.
62. Đukić Mara, iz sela Sredice, Opština Ribnik, rođena 25.04.1913. godine u selu Busije, Opština Ključ, od oca Pante i majke Joke, rođene Banjac.
63. Đukić Milka, iz sela Vrbljani, Opština Ribnik, rođena 1907. godine u selu Mrđe, Opština Petrovac, od oca Steve.
64. Đukić Mirko, iz Donjeg Ratkova, zaseok Đukić, rođen 1924. godine, od oca Đure.
65. Đukić Mihajlo, iz sela Donje Ratkovo, Opština Ribnik, rođen u istom selu 08.06.1935. godine, od oca Dimitrija.
66. Đukić Obrad, šumar, rođen 16.02.1926. godine u Donjoj Previji, Opština Ribnik, od oca Jove i majke Jovanke, rođene Risović.
67. Đukić Stana, iz sela Sredice, Opština Ribnik, rođena u istom selu 1922. godine, od oca Stojana i majke Deve, rođene Kasapović.
68. Đukić Stevo, iz sela Vrbljani, Opština Ribnik, rođen 1937. godine u selu Vrbovljani, sada Opština Ribnik, od oca Ilije i majke Milke, rođene Mrđan.
69. Đurđević Danilo, penzioner iz Bočca, rođen 10.12.1921. godine u selu Bočac, Opština Banja Luka, od oca Simeuna i majke Simeone,
70. Đurić Branko, rođen 19.06.1962, u selu Kudilja, Opština Kupres, od oca Bogoljuba.
71. Đuričić Vukosava, iz Vrbljana, Opština Ribnik,
72. Žarković Nevenko, iz Benkovca, rođen 22.09.1956. godine u Zadru, Opština Zadar, od oca Žarka.
73. Ždero Lazo, rođen 1971. godine u selu Blagaj, Opština Kupres, od oca Gojka i majke Divne.
74. Žilić Borislav, radnik iz sela Jablan, Opština Laktaši, rođen 1941. godine u selu Glamočani, Opština Laktaši, od oca Mate i majke Mare, rođene Jakovljević.
75. Župić Željko, iz sela Gustovare, rođen 26.11.1969. godine u Gustovarama, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Marka i majke Mileve.
76. Župić Živko, iz Gustovare, rođen 1971. godine u selu Gustovara, Opština-Mrkonjić Grad, od oca Marka i majke Mileve.
77. Župić Stevan, iz Gustovare, rođen 1967. godine u selu Gustovare, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Marka i majke Mileve.
78. Ilić Dušan, iz sela Gustovare, kod Mrkonjić-Grada, rođen 19.07.1947. godine u Mrkonjić-Gradu, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Milana i majke Gospave, rođene Kudra.
79. Javorac Milenko, iz Banja Luke, rođen 14.10.1971. godine u Banja Luci, Opština Banja Luka, od oca Živka.
80. Jakovljević Đuro, rođen 1916. godine, od oca Tode, selo Baraći, Opština Mrkonjić-Grad.
81. Jandrić Milorad, iz Čifluka, rođen 03.08.1957. godine u selu Čifluku, Opština Šipovo, od oca Petra i majke Mirjane, rođene Jandrić.
82. Jarić Milica, domaćica iz sela Šehovci, Opština Mrkonjić-Grad, rođena 19.04.1915. godine u selu Surjan, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Pere Đukelića i majke Boje, rođene Trivunović.
83. Jaćimović Predrag, rođen 18.11.1960. u selu Han Kola, Opština Banja Luka, od oca Bogoljuba i majke Vinke.
84. Jovandić Mlađen, iz Jovandića, rođen 1920. godine u selu Jovandići, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Mila.
85. Jovanović Ilija, iz Velinog Sela, rođen 11.02.1951. godine u Velinom Selu, Opština Bijeljina, od oca Vojina.
86. Jovanović Milorad, iz sela Plažulje, rođen 17.07.1958. u Plažulju, Opština Gračanica, od oca Ilije.
87. Jović Đorđe, iz Brčkog, Starine Novaka bb, rođen 16.07.1952 godine u selu Špijanci, Opština Srebrenik, od oca Jovana.
88. Jokanović Siniša.
89. Jokić Stanko, iz sela Vrbovljana, Opština Ribnik, rođen 1942. godine u Vrbovljanima, od oca Ile i majke Zorke, rođene Babić
90. Jorganović Anđelija, iz Šehovaca, rođena 1926. godine, od oca Milana.
91. Jorganović Radojka, iz Šehovaca, rođena 1926. godine, kći Sime Bijekića.
92. Jorgančević Vlada, iz sela Šehovaca, rođen 1941. godine, od oca Jove i majke Cvijete.
93. Jorgančević Jelka, rođena Aničić, iz Šehovaca, rođena 1934. godine u Surjanu, od oca Joše Aničića i majke Petre
94. Karać Nedeljko, inženjer iz Mrkonjić Grada, rođen 05.07.1958. godine, u selu Trijebovo, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Petra i majke Janje, rođene Jerković.
95. Katana Žarko, građevinski tehničar iz Banja Luke - N. Preševića br. 1, rođen 24.09.1967. godine u Banja Luci, od oca Stanoja i majke Milice, rođene Vuković.
96. Kaurin Ratko, građevinski radnik iz Mrkonjić-Grada, rođen 03.12.1955. godine u Mrkonjić Gradu, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Mlađena i majke Darinke, rođene Eremija.
97. Kežić Nedeljko, iz sela Trijebovo, Opština Mrkonjić-Grad, rođen 04.03.1957. godine u selu Podbrdo, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Stanka i majke Stanije, rođene Gajić.
98. Kekić Milorad, radnik iz Banja Luke, rođen 05.06.1967. godine u selu Stratinska, Opština Banja Luka, od oca Mirka i majke Aleksine rođene Latinčić,
99. Kesić Živko, iz Laktaša, rođen 14.04.1950. godine, u Laktašima, Opština Banja Luka, od oca Tode i majke Dušanke rođene Balaban, po zanimanju automehaničar.
100. Kiza Dušan, iz sela Majdan, rođen 04.05.1956. godine u Majdanu, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Mirka i majke Janje, rođene Tarlać.
101. Kiza Milorad, iz Mrkonjić-Grada, rođen 07.01.1969. godine u Mrkonjić-Gradu, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Mitra i majke Mileve, rođene Gvero.
102. Kizić Uroš, rođen 1932. godine u Gerzovu, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Milana.
103. Knežević Ljeposava, iz sela Babin Do, Opština Šipovo, rođena 1914. godine od oca Vase i majke Milice, rođene Piserić.
104. Kovačić Ranko, iz Mrđanovaca, rođen 15.05.1975. godine u selu Mrđanovci, Opština Kupres, od oca Nedeljka.
105. Kovjenić Vid, zemljoradnik iz Bočca, rođen 01.12.1907. u selu Bočac, Opština Banja Luka, od oca Ilije i majke Simeune, rođene Uletilović.
106. Kovjenić Jovanka, domaćica iz Bočca, rođena 28.05.1913. godine u selu Bočac, Opština Banja Luka, od oca Alekse i majke Joke, rođene Josipović,
107. Kovjenić Krsto, penzioner iz Bočca, rođen 02.08.1919, u selu Bočac, Opština Banja Luka, od oca Blagoja i majke Jovanke, rođene Radukić.
108. Kovjenić Nedeljko, zemljoradnik iz Bočca, rođen 28.06.1920. u selu Bočac, Opština Banja Luka, od oca Pere i majke Mare, rođene Diljkan.
109. Konjević Jovan, iz Baljevina, rođen 1938. godine, od oca Mladena.
110. Kopanja Milan, elektrotehničar iz Banja Luke, Carice Milice br. 2, rođen 02.06.1958. godine u Vrnograču, Opština Sanski Most, od oca Steve i majke Desanke, rođene Kozlica.
111. Korica Miloš, rođen 02.11.1958. godine u selu Mogorić, Opština Gospić, od oca Đure.
112. Kostić Vida, domaćica iz Gustovara, Opština Mrkonjić-Grad, rođena 1949. u selu Dujakovci, Opština Banja Luka, od oca Marka i majke Milene, rođene Delić.
113. Kostić Đuka, iz Surjana, rođena 15.03.1921. godine, u selu Surjan, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Marinka i majke Boje.
114. Kostić Miodrag, nastavnik iz Golog Brda, rođen 20.06.1961. godine u selu Golo Brdo, Opština Kneževo, od oca Nikole i majke Mare, rođene Madžar.
115. Kostić Mirko, iz sela Surjan, Opština Mrkonjić-Grad, rođen 12.01.1913. godine u istom selu, od oca Stanka i majke Joke.
116. Kreka Jovo, iz sela Kopljević, rođen 17.06.1968. godine u selu Šibovi, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Neđe i majke Mire, rođene Tica.
117. Krupljanin Borivoje, građevinski radnik iz Surjana, rođen 15.06.1933. u selu Surjan, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Pavla i majke Vide, rođene Šerval.
118. Kudra Branko, iz Surjana, rođen 1937. godine u selu Šehovci, od oca Ostoje.
119. Lazendić Jovan, zemljoradnik iz Podbrda, rođen 25.10.1904. godine u selu Podbrdo, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Stevana.
120. Lazendić Milosava, iz Podrašnice, rođena 1935.godine u selu Podrašnica, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Ilije i majke Janje, rođene Danilović.
121. Lekić Mileva, domaćica, iz sela Trijebovo, Opština Mrkonjić-Grad, rođena 20.12.1932. u selu Brdo, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Ilije i majke Milje, rođene Savanović.
122. Lekić Milenko, iz Šehovaca, rođen 25.08.1969. godine u selu Šehovci, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Alekse i majke Rose.
123. Lisica Dako, iz Mrkonjić-Grada, sa stanom u Ulici Sime Šolaje, rođen 01.10.1948. godine u Banatskom Despotovcu, SO Zrenjanin, od oca Nikole i majke Danice, rođene Radić.
124. Lugonja Branko, rođen 14.03.1946. godine u selu Bućovača, Opština Kupres, od oca Marka.
125. Lugonja Ljubomir, rođen 05.04.1967. godine u selu Gornje Vukovsko, Opština Kupres, od oca Trivuna.
126. Lukić Dragan, iz sela Kotor, rođen 30.10.1965. u selu Kotor, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Mirka i majke Janje, rođene Soldat.
127. Lukić Drago, rođen 19.09.1945. godine u selu Kukulj, Opština Srbac, od oca Lazara.
128. Malenčić Ranko, iz Banja Luke, rođen 20.01.1942. godine, u selu Srednja Lomovita, Opština Prijedor, od oca Branka.
129. Marić Niko, advokat iz Mrkonjić-Grada, rođen 02.02.1924. godine u selu Brdo, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Ile i majke Spasenije Drinić.
130. Marković Smilja, rođena 1926. godine u Rastoku, Opština Ribnik, od oca Stanka i majke Pave, rođene Marković.
131. Marušić Bosiljko, rođen 1960. godine u selu Stratinska, Opština Banja Luka, od oca Petra.
132. Marčeta Ana, iz sela Potoci, Opština Ribnik, rođena 1914. godine u selu Prekaja, od oca Đurđa i majke Milice, rođene Radanović.
133. Marčeta Jovan, iz sela Potoci, Opština Ribnik, rođen 1907. godine u selu Prekaja, od oca Sime.
134. Marčeta Rade, iz sela Potoci, Opština Ribnik, rođen 08.11.1915. godine u selu Prekaja, Opština Drvar, od oca Pere.
135. Marčeta Stana, iz sela Potoci, Opština Ribnik, rođena 08.02.1920. godine u selu Savić, Opština Grahovo, od oca Josipa Savića i majke Stake.
136. Milić Momčilo, radnik iz Trijebova, rođen 29.09.1929. godine u selu Trijebovo, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Jovana i majke Cvijete, rođene Savanović.
137. Milinović Mijo, iz Prnjavora, rođen 28.08.1947. u Kupresu, Opština Kupres, od oca Vlade.
138. Milinović Milica, domaćica iz sela Bočac, rođena 1912. godine u Baljvini, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Alekse i majke Stane.
139. Milišić Vladimir, rođen 10.10.1972. godine u selu Barjanovci, Opština Kupres, od oca Đorđa.
140. Mitrić Duško, rođen 28.07.1973. godine u selu Podrugla, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Branka i majke Dragice Božić.
141. Mitrić Milorad, rođen 09.10.1954. godine u selu Podorugla, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Žarka i majke Stane, rođene Višekruna.
142. Mitrić Petar, rođen 14.06.1952. godine u selu Podorugla, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Žarka i majke Stane, rođene Višekruna.
143. Nerac Tomo, iz sela Babin Do, Opština Šipovo, rođen 15.11.1902. godine u istom selu, od oca Jove i majke Joke, rođene Knežević.
144. Ninković Mihajlo, iz Podgorja, rođen 1928. godine u Popoviću, Opština Glamoč, od oca Jovana.
145. Niškanović Marija, rođena 1910. godine, od oca Stevana.
146. Novaković Zoran, rođen 01.08.1960. godine u selu Zagoni, Opština Bijeljina, od oca Bože.
147. Oroz Desanka, domaćica iz sela Bočac, rođena 1945. godine u Bočcu, Opština Banja Luka, od oca Jovana i majke Ljubice, rođene Uletilović.
148. Oroz Ljubica, domaćica iz sela Bočac, Opština Banja Luka, rođena 01.03.1905. godine u Bočcu, od oca Tode.
149. Pavičar Momčilo, rođen 01.01.1953. godine u Aginom Selu, Opština Banja Luka, od oca Mlađena i majke Jelene, rođene Čivić, po zanimanju trgovac.
150. Pavlović Bogdan, iz sela Gornji Ribnik, rođen 03.01.1924. godine u Gornjem Ribniku, od oca Jove i majke Mare, rođene Krajcer.
151. Pavlović Duško, rođen 19.11.1956. godine u Glamoču, od oca Dragana i majke Gospave.
152. Panić Stanko, zemljoradnik iz Bočca, rođen 20.05.1933. godine u selu Bočac, Opština Banja Luka, od oca Đure i majke Stane, rođene Popović.
153. Pekez Lazar, rođen 06.04.1934. godine u Donjim Šehovcima, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Pavla i majke Janje.
154. Perenčević Bogdan, rođen 20.10.1956. godine u selu Ostroželj, Opština Vrgin Most, od oca Stanka.
155. Periz Petar, rođen 01.06.1949. godine u selu Bućovača, Opština Kupres, od oca Jove.
156. Pivač Željko, rođen 01.10.1966. godine u selu Novo Selo, Opština Kupres, od oca Manojla.
157. Plavšić Jovanka, iz sela Pribeljci, Opština Šipovo, koja je rođena u istom selu 1915. godine, od oca Nikole Lončara i majke Joke.
158. Podraščanin Vid, iz Surjana, rođen 1911. godine u selu Surjan, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Jove i majke Jelke.
159. Popadić Branko, iz Surjana, rođen 1937. godine u selu Surjan, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Đure.
160. Popović Branko, radnik iz Banja Luke, rođen 07.05.1947. godine u selu Verići, Opština Banja Luka, od oca Dragoja i majke Cvijete, rođene Lakić.
161. Popović Čeda, iz Bočca, zaseok Jošići, rođen 1936. godine od oca Ranka.
162. Predojević Milorad, iz Omarske, rođen 15.02.1964. godine u Omarskoj, Opština Prijedor, od oca Miodraga.
163. Prole Ile, iz sela Dragnić Podovi, Opština Šipovo, koji je bio star preko 100 godina.
164. Prolić Boro, iz Trijebova, rođen 08.08.1946. godine u Trijebovu, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Laze i majke Joke, rođene Pisar.
165. Radoja Jovanka, iz sela Brđani, Opština Šipovo, rođena 1926. godine u Brđanima, od oca Đure i majke Ravijojle.
166. Rađević Nikola, iz Mrkonjić-Grada, Matije Gupca 6, rođen 14.12.1955. godine u Krupi na Vrbasu, Opština Banja Luka, od oca Momira.
167. Rožić Branko, iz Šehovaca, rođen 14.07.1926. godine u Šehovcima, od oca Simeuna i majke Joke, rođene Čulić.
168. Rožić Nevenka, rođena Grmaš, iz Šehovaca, rođena 15.08.1932. godine u Surjanu, od oca Stanka.
169. Rožić Radojka, iz Šehovaca, rođena 1961. godine, od oca Branka i majke Nevenke.
170. Savić Darko.
171. Savičić Ilija, iz Gerzova, Opština Mrkonjić-Grad.
172. Savković P. Đuro, zemljoradnik iz sela Pribeljci, Opština Šipovo, rođen 1903. godine, od oca Pere i majke Milice.
173. Savković S. Đuro, iz sela Pribeljci, Opština Šipovo, rođen 1900. godine, od oca Stanka i majke Stoje.
174. Savičić Ilija, iz Gerzova, Opština Mrkonjić-Grad, rođen 1909. godine, od oca Stanka.
175. Svitlica Gojko, rođen 22.10.1949. u selu Donje Vukovsko, Opština Kupres, od oca Stanoja.
176. Svitlica Stanko, rođen 20.06.1962. godine u selu Donje Vukovsko, Opština Kupres, od oca Milogoste.
177. Sladojević Stanko, iz Trijebova, rođen 30.07.1937. godine u selu Trijebovo, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Gojka i majke Mare.
178. Slijepčević Momir, iz Šargovca - Banja Luka, rođen 04.05.1944. godine u selu Donji Vijačani, Opština Prnjavor, od oca Stojana i majke Mileve, rođene Kovačević.
179. Smiljić Damjan, rođen 1930. godine u selu Bočac, Opština Banja Luka, od oca Ilije.
180. Smiljić Jovan, rođen 1931, u selu Bočac, Opština Banja Luka, od oca Dušana i majke Jovanke rođene Malešević.
181. Stamenić Simo, rođen 1954. u selu Kopljevići, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Jove i majke Jovanke, rođene Bilić.
182. Stoj(i)čić Nedeljko, iz Medne, rođen 1949. godine u Medni, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Vida i majke Janje, rođene Savić.
183. Stupar Lujo, iz sela Stupari, rođen 23.11.1949. godine u selu Stupari, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Dimitrija i majke Milice, rođene Cvijetić.
184. Stupar Mile, iz sela Sitnice, Opština Ribnik, rođen 1933. godine u istom selu, od oca Take i majke Joke.
185. Subić Gojko, bravar iz Laktaša, rođen 28.03.1950. godine u selu Kokori, Opština Prnjavor, od oca Boška i majke Petre, rođene Vrhovac.
186. Tegeltija Branko, iz Medne, rođen 21.10.1952. godine u selu Medna, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Đuke i majke Stane, rođene Božić.
187. Tegeltija Čedomir, zemljoradnik iz sela Medne kod Mrkonjić-Grada, rođen 1937. godine, od oca Stojana.
188. Tešić Tešo, iz Bijeljine, rođen 23.04.1954. godine u Tuzli, Opština Tuzla, od oca Vojislava.
189. Todorović Čedo, iz Donjeg Ribnika, rođen 03.10.1963. godine u Ključu, od oca Stanka i majke Mare, rođene Vračar.
190. Tomić Simo, iz sela Gornji Graci, SO Mrkonjić Grad, rođen 17.02.1940. godine u selu Gornji Graci, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Mitra i majke Anđe, rođene Šipraga.
191. Topić Stevan, iz Gerzova, Opština Mrkonjić-Grad, rođen 1924. godine u Gerzovu, od oca Sime i majke Anđe, rođene Prolo.
192. Trivunović Dane, rođen 15.06.1961. u selu Rastičevo, Opština Kupres, od oca Anđelka.
193. Tutorić Dara, iz Podrašnice, rođena 12.09.1928. godine u selu Podrašnica, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Đure i majke Joke, rođene Pekez.
194. Tutorić Jovo, iz Podrašnice, rođen 1927. u selu Podrašnica, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Tode.
195. Ćato Pero, zemljoradnik iz sela Pribeljci, SO Šipovo, rođen 12.06.1912. godine u istom selu od oca Riste i majke Jovanke, rođene Plavšić.
196. Ćirković Dušan, rođen 02.12.1960. godine u selu Gustovare, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Lazara.
197. Ćubić Gojko, iz Šehovaca, rođen 1917. godine, od oca Špire.
198. Ćulibrk Jane, rođen 10.11.1942. selo Bravsko, Opština Bosanski Petrovac, od oca Milana.
199. Ubović Nedeljko, iz sela Brdo, kod Mrkonjić-Grada, rođen 1937. godine u selo Brdo, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Petra.
200. Uzelac Rodoljub, iz Kule, rođen 18.01.1955. godine u selu Lišane, Tinj, Opština Benkovac, od oca Petra.
201. Uksan Branko, rođen 1925. godine u selu Bočac, Opština Banja Luka, od oca Nikole.
202. Uletilović Branko, iz Bočca, rođen 16.09.1941. godine u selu Bočac, Opština Banja Luka, od oca Alekse i majke Dragice, rođene Šikman.
203. Cvijić Dosta, iz sela Vrbovljani, Opština Ribnik, rođena 1907. godine u selu Medna, od oca Ilije.
204. Crnčević Dušan, iz sela Brdo, Opština Mrkonjić-Grad, rođen 09.03.1943. godine u selu Brdo, od oca Pante i majke Milice, rođene Tomić.
205. Crnčević Milorad, rođen 14.03.1950. godine u Mrkonjić-Gradu, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Pantelije i majke Milice, rođene Čigoja.
206. Crnčević Slobodan, rođen 01.09.1970 godine u selu Brdo, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Dušana.
207. Čigoja Zoran, tehničar iz Bjelajca, rođen 19.02.1970. godine u selu Bjelajac, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Đurđa i majke Zorke, rođene Kojić.
208. Čigoja Milica, iz sela Kopljevića, rođena 1939. u selu Bjelajac, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Milana Jove i majke Jovanke, rođene Bilić.
209. Čigoja Ljubinko, iz sela Bjelajci, rođen 10.10.1957. godine u selu Bjelajci, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Dušana i majke Dušanke, rođene Popadić.
210. Čolić Miloš, rođen 14.10.1970. godine u Novom Selu, Opština Kupres, od oca Obrada.
211. Džajić Ratko, mašinbravar iz Banja Luke, rođen 21.07.1951. godine u selu Han Kola, Opština Banja Luka, od oca Jove i majke Savke rođene Jaćimović.
212. Šerval Đuro, penzioner iz Surjana, rođen 15.04.1923. u selu Surjanu, Opština Mrkonjić-Grad, od oca Marka i majke Jovanke.
213. Šešum Danilo, rođen 14.04.1950. godine u selu Zanaglina, Opština Kupres, od oca Marinka.
214. Šobić Novak, iz Šipova, rođen 26.05.1955. godine u selu Olići, Opština Šipovo, od oca Ljuboja i majke Mare, rođene Subašić.
215. Šobić Radovan, rođen 01.08.1963. u selu Olić, Opština Šipovo, od oca Ilije i majke Mare, rođene Perković.
216. Šolić Jagoda, iz sela Velijašnica, Opština Ribnik, rođena 1938. godine u selu Simići, od oca Marka i majke Boje, rođene Kopanja.
217. Šolić Mara, iz sela Velijašnica, Opština Ribnik, rođena 1911. godine u selu Mičići, od oca Dake.
218. Štrkić Dobrivoje, rođen 10.03.1951. godine u selu Rekavice, Opština Banja Luka, od oca Gojka i Jele Blagojević.
219. Šurlan Branislav, građevinski tehničar iz Banja Luke, Ivana Milutinovića br. 11, rođen 06.10.1959. godine u Banja Luci, od oca Đorđa i majke Radmile, rođene Popović.

Posle otkopavanja zajedničke grobnice na pravoslavnom groblju, pristupljeno je ekshumaciji grobnice na muslimanskom groblju u Mrkonjić-Gradu, u kojoj su pronađeni leševi 6 lica. Među identifikovanim licima je utvrđeno da se radi o pripadnicima muslimanske nacionalnosti.

Identifikovani su leševi Enesa Salihbašića iz Banja Luke, Rudarska 121, rođenog 22.10.1954. godine u Banja Luci, od oca Envera i Nedžiba Ljeskavice iz Banja Luke, Save Ljuboje 4, rođenog 1949. godine u Banja Luci, od oca Vejisa.

Obdukciju leševa nađenih na pravoslavnom i muslimasnkom groblju izvršili su sudsko-medicinski veštaci iz Vojnomedicinske akademije Beograd. Otkopavanju grobnice je, u prva dva dana, prisustvovao i pozvani predstavnik Haškog tribunala, Džon Gerns - forenzičar. On je, zajedno sa prisutnim lekarima-forenzičarima pregledao 22 ekshumirana tela (16 muškaraca i 6 žena). On je, od tog broja, na 12 tela uočio povrede u vidu razorenja ili utisnutih preloma kostiju glave.

Rad sudsko-medicinske ekipe svakodnevno su pratili ovlašćeni predstavnici IFOR-a i drugih zvaničnih međunarodnih institucija, stacioniranih na prostoru Bosne i Hercegovine, predstavnici stranih i domaćih sredstava javnog informisanja, predstavnici humanitarnih organizacija, kao na primer “Lekari bez granica” iz Belgije, predstavnici nevladinih organizacija, kao što je Fond za humanitarno pravo iz Beograda, itd. Oni su bili obaveštavani o obdukcionim nalazima, a i sami su, po svom nahođenju, mogli da snimaju i vrše pregled ekshumiranih tela.

Sudsko-medicinsku obradu ekshumiranih tela iz masovne grobnice na pravoslavnom i muslimanskom groblju u Mrkonjić-Gradu, izvršili su stručnjaci iz Vojnomedicinske akademije u Beogradu, na čelu sa dr Zoranom Stankovićem, specijalistom sudske medicine, dok su veći broj preostalih pronađenih tela sudsko-medicinski obradili dr Ljubomir Curkić i dr Željko Karan, takođe specijalisti sudske medicine. Na pronađenim telima su registrovane pojedinačne ili kombinovane povrede u vidu:

razorenja, utisnutih preloma kostiju glave i preloma kostiju, nanetih dejstvom tupine teškog i zamahnutog mehaničkog oruđa,

odsecanja glave i drugih delova tela oštricom zamahnutog mehaničkog oruđa,

sekotina na vratu i drugim delovima tela, nanetih dejstvom oštrice zamahnutog mehaničkog oruđa,

strelnih povreda, nanetih dejstvom projektila ispaljenih iz ručnog vatrenog oružja,

ubodnih rana, nanetih dejstvom šiljka zamahnutog mehaničkog oruđa,

razderno-nagnječnih rana, nanetih dejstvom tupine teškog i zamahnutog tela,

eksplozivnih povreda, nanetih dejstvom delova rasprsnutog minsko-eksplozivnog sredstva, itd.

Smrt je kod ovih lica nastupila usled: razorenja i oštećenja za život važnih moždanih centara, iskrvavljenja iz raskidanih i presečenih krvnih sudova duž kanala postojećih rana, poremećaja disanja i sl.

Tako su, na primer, na telima Kovjenić Krste rođenog 1919. godine, iz Bočca, Kovjenić Nedeljka rođenog 1920. godine, iz Bočca, Marić Nike rođenog 1924. godine, iz Mrkonjić-Grada i Podraščanin Vida, rođenog 1911. godine, iz Surjana, pronađene povrede u vidu utisnutih preloma kostiju glave, sa oštećenjem i razorenjem za život važnih moždanih centara. Dmitrović Sava rođen 1907. godine, iz Smiljanića, i Đukić Milka rođena 1907. godine, iz Vrbljana, pronađeni su zaklani u svojim kućama. Đukić Mirko, rođen 1924. godine, iz D. Ratkova, ubijen je zajedno sa svojom nepokretnom suprugom Jovankom, rođenom 1924. godine, a Danilović Milica rođena 1927. godine, iz Vrbljana, obešena je u pušnici za meso.

Među pronađenim žrtvama je bilo nepokretnih, duševno poremećenih i teško obolelih osoba, ali su i one ubijane na zverski i brutalan način. U selu Surjanu kod Mrkonjić-Grada, na zgarištu zapaljene kuće Pantelije Grmaše, pronađeni su ostaci ugljenisanih leševa Pantelije, njegove supruge Save i rođaka: Jele i Radojke Jorgačević., Branka, Nevenke i Radojke Rožić i Branka Kudre, zajedno sa invalidskim kolicima, u kojima se od svoje sedme godine jedino mogla kretati Radojka Rožić, stara 34 godine, koja je ubijena zajedno sa svojim ocem i majkom.

Uništavanje i pljačkanje imovine

Za vreme boravka vojno-policijskih snaga Republike Hrvatske i HVO na ovom području, gotovo sva domaćinstva i stambeni objekti su oštećeni i uništeni, a imovina je opljačkana. Stoka je organizovano skupljana i odvođena, mada je jedan deo stoke zajedno sa ostalim domaćim životinjama ubijen. Takođe, uništena je i opljačkana sva imovina fabrika, ustanova i ostalih društvenih dobara, u šta su se, pored predstavnika IFOR-a i drugih međunarodnih organizacija, uverile i Sadako Ogata i Elizabet Ren, prilikom svojih poseta ovom području.

Izjave svedoka

U dokumentaciji Komiteta se nalaze brojni iskazi saslušanih svedoka. Ovde je dat samo mali broj izvoda najkarakterističnijih izjava svedoka o ubijanju svojih najbližih i uništavanju njihove imovine. Imena svedoka su data pod šifrom da bi se sačuvao njihov identitet.

Svedok 409/96-12, domaćica iz sela Medne kod Mrkonjić-Grada, rođena 1927. godine, svedoči:

“... Kada je Hrvatska vojska u oktobru 1995. godine zauzela našu opštinu ja sam ostala u selu sa mojim mužem i kada je došla prva grupa hrvatskih vojnika nisu nas dirali, ali posle izvesnog vremena došla je druga grupa vojnika koja je sakupljala stoku po selu i odvozila. Oni su nam psovali majku srpsku i četničku i pretili da ćemo svi biti poubijani. Pitali su nas zašto nismo pobegli s ostalim stanovništvom.

Jednog dana u januaru 1996. godine, u moju kuću upao je jedan hrvatski vojnik koji me je uhvatio za ruku i odvukao u drugu prostoriju pitajući me koje sam godište i pri tome počeo je da me hvata po telu i da mi cepa hulahopke koje sam imala na sebi i ja sam tada počela da vrištim.

U to vreme hrvatska vojska ubila je našeg komšiju Čedu Tegeltiju, čije telo su sahranili J. i P, koji su takođe bili ostali u selu..."

Svedok 409/96-13, zemljoradnik, rođen 1909. godine, koji je takođe ostao kod svoje kuće u selu Medni, svedoči:

“... Kada je došla druga grupa hrvatskih vojnika u naše selo, nas su strahovito maltretirali.

Mene su više puta u toku okupacije tukli štapom, pesnicama i nogama po raznim delovima tela. Tri puta su pokušavali da me vešaju, tako što su mi stavili oko vrata konopac, prebacili ga preko grede, pa su ga zatezali. Ja sam se tom prilikom onesvešćivao i imao sam krvne podlive oko vrata.

Ja sam učestvovao u sahranjivanju Čede Tegeltije, koga su ubili hrvatski vojnici u januaru 1996. godine...”

Svedok 409/96-21, zemljoradnik iz Mrkonjić-Grada, rođen 1935. godine, izjavljuje:

“... Ja sam živeo u svojoj kući u selu Gostovare kod Mrkonjić-Grada. Pre nego što je Hrvatska vojska 10.10.1995. zauzela naše selo svo stanovnistvo je napustilo svoje kuće i pobeglo u pravcu Banja Luke. Ja nisam imao nameru da bežim, pa sam ja jedini ostao u selu. Kada se pojavila hrvatska vojska, ja sam se krio u obližnjoj šumi i posmatrao šta oni rade. Video sam kada su došli kod moje kuće i obili ulazna vrata. Kada je pao mrak ja sam otišao u kuću i tamo sam video da su sve stvari razbacane, pa sam ih sakupio i vratio, a potom sam iz kuće uzeo hranu i otišao u svoje skrovište koje se nalazilo u blizini kuće. Dobro sam video da je hrvatska vojska svakog dana dolazila do moje kuće.

Jednog dana su došla dva hrvatska vojnika i zapalila moju kuću. Posle toga su zapalili kuću mog brata D, koja se nalazila nešto dalje od moje kuće. Moja kuća je do temelja izgorela, a na kući mog brata izgorele su samo prostorije u prizemlju. Posle par dana ponovo su došli hrvatski vojnici i ponovo su zapalili kuću mog brata koja je do temelja izgorela. Posle toga nisam imao više gde da dolazim pa sam preko noći dolazio u štalu mog brata i tu spavao, a preko dana krio se u šumi...”

Svedok 360/96-32 u svom iskazu navodi:

"... Moj otac je imao advokatsku kancelariju u Mrkonjić-Gradu.

Pošto je Hrvatska vojska zauzela 10.10.1995. godine Mrkonjić-Grad, uhvatili su mog oca u gradu jer on nije imao mogućnost da se izvuče iz grada. Od tada nisam znao ništa o njemu i o njegovoj sudbini.

Kada je Mrkonjić-Grad 4. februara 1996. godine vraćen u srpske ruke, ja sam pronašao advokatsku legitimaciju moga oca u kući Vaskrsije Samardžije br. 96 pod stepenicama. U toj kući je boravila hrvatska vojska, pa pretpostavljam da je moj otac bio tamo na ispitivanju.

Po oslobođenju Mrkonjić-Grada, ja sam pronašao i dnevnik koji je moj otac vodio do 10.10.1995. godine. Pod tim datumom, on je zadnju belešku svojeručno zapisao u dnevnik u 06.30 časova: c Granatiranje od juče se nastavlja. Celu noć su ispaljivali po neku granatu. Ujutru oko 06.30 časova čitava kanonada granata sručila se na Mrkonjić i okolinu. c Sa tim rečima se završava dnevnik moga oca.

Ja sam saznao da je moj otac uhvaćen u gradu, od nekih muslimana, koji su bili u Mrkonjić-Gradu. Saznao sam da je moj otac ubijen i sahranjen u zajedničkoj grobnici u Mrkonjić-Gradu, što se potvrdilo kao tačno kada je ta grobnica otvorena početkom aprila 1996. godine. Kod njega je pronađen njegov sat marke c Seikoc , koji je stao 20. oktobra 1995. godine. Taj sat je radio posle njegove smrti najviše 24 časa, jer su to njegove tehničke mogućnosti...”

Svedok 360/96-26, domaćica iz Mrkonjić-Grada, rođena 1922. godine, navodi:

“... Ja živim u Mrkonjić-Gradu od pre 40 godina. U oktobru 1995. godine, kada je Hrvatska vojska okupirala Mrkonjić-Grad i okolinu, srpsko stanovništvo je napustilo grad i okolinu. Međutim, ja sam ostala u svojoj kući. Zbog oboljenja noge od pre 11 godina, ja sam nepokretna. Kada je došla hrvatska vojska, povremeno su dolazili u moju kuću, gledali me i psovali mi četničku majku. Meni su samo pretili, ali me nisu dirali. Kada je došla treća grupa hrvatskih vojnika, jedan od hrvatskih vojnika je rekao da sam ja ukrala njegov televizor u Jajcu, iako ja s tim nisam imala nikakve veze, pa mi je odneo televizor. Posle toga mi je odneo i radio, a odneo mi je i viljuške, kašike i mikser. Ja sam ga molila da mi ostavi bar radio-aparat da bih mogla da ga slušam. Međutim, on me je udario nogom i otišao. Posle par dana, noću u 01.00 sat, došao je jedan hrvatski vojnik i, kako su vrata bila zaključana, provalio je ulazna vrata. Psovao mi je majku četničku i tražio da predam pušku koju ja nisam imala, pa me je udario, a stezao me i rukama za vrat govoreći da će da me udavi.

Za sve vreme boravka u Mrkonjić-Gradu pod hrvatskom vojskom, pošto sam nepokretna, nisam se kretala po gradu, ali sam videla da je hrvatska vojska iznosila vrednije stvari iz okolnih kuća. Videla sam i da su zapalili kuću mog komšije M. D...”

Svedok 360/96-48, domaćica, rođena 1968. godine, svedoči:

“... Mog muža J. K. je uhvatila hrvatska vojska, kada su 10. oktobra 1995. godine zauzeli područje Mrkonjić-Grada. Prilikom povratka u selo Kopljević, uočila sam strahovit prizor. Bilo je mnoštvo ubijene stoke, tela ubijenih civila koje je vojska zatekla po kućama, a koja su bila u fazi raspadanja...”

Svedok 360/96-19, domaćica iz Mrkonjić-Grada, navodi:

“... Moj sin D. P. je bio u jedinici koja je držala položaje i 10. oktobra 1995. godine su ga zarobili pripadnici Hrvatske vojske u selu Surjan. B. B. mi je ispričao da je hrvatska vojska prilikom upada u to selo sve što je zatekla poubijala a kuće spalila, i da on ne zna šta je bilo sa mojim sinom posle zarobljavanja. Njegov leš je pronađen u zajedničkoj grobnici u Mrkonjić-Gradu...”

Svedok 360/96-20, vozač iz Podorugla kod Mrkonjić-Grada, izjavljuje:

“... Moj sin D. M. je zarobljen na području rodnog sela od strane Hrvatske vojske. To mi je saopštila preko telefona M. V, Hrvatica iz istog sela, koja mi je kazala da je on odveden u neki logor u Livnu. Ja sam verovao u to sve dok nije otvorena grobnica u Mrkonjić-Gradu, gde je pronađeno i njegovo telo.

Moj sin je zarobljen od pripadnika Splitske gardijske brigade, kojom je komandovao general Matijašević, koji je poginuo u borbi, pa su hrvatski vojnici posle toga ubijali sve Srbe, i civile i zarobljenike...”

Svedok 360/96-23, tesar iz Mrkonjić-Grada, navodi:

“... Moj otac je uhvaćen od strane pripadnika Hrvatske vojske u selu Šehovica 10.10.1995. godine. Kada je otvorena zajednička grobnica u Mrkonjić-Gradu, ja sam prepoznao njegov leš...”

Svedok 360/96-27, domaćica, rođena 1937. godine, svedoči:

“... Moj muž, S. T, star 55 godina, ostao je u selu Gornji Graci kod Mrkonjić-Grada i, kada je sredinom oktobra 1995. godine hrvatska vojska okupirala naše selo, mog muža su uhvatili i odveli, kako sam ja saznala, u neki logor.

Njegov leš je pronađen početkom aprila 1996. godine u Mrkonjić-Gradu u zajedničkoj grobnici i ja sam prepoznala njegov leš...”

Svedok 360/96-54, rođena 1924. godine, po nacionalnosti muslimanka, navodi u svom iskazu:

“... Ja sam sa svojim mužem ostala u svojoj kući u Mrkonjić-Gradu 10.10.1995. godine, kada su hrvatski vojnici okupirali Mrkonjić-Grad. Nas muslimane su smestili u prostoriju Osnovne škole c Ivan Goran Kovačićc ". Tamo smo se zadržali 8 dana, a posle toga smo došli kući.

Sa mužem sam bila u kući sve do 9. decembra 1995. godine. Veoma retko smo izlazili iz kuće. Hrvatska vojska pokupila je muslimane u Mrkonjić-Gradu 9. decembra i odvela u Bugojno. Smešteni smo u napušteno srpsko selo Poljice i tamo smo ostali do 1. marta 1996. godine, kada nam je odobreno da se vratimo u Mrkonjić-Grad.

Nije mi poznato ko je poubijao muslimane koji su sahranjeni na muslimanskom groblju u Mrkonjić-Gradu i čija je grobnica početkom aprila 1996. godine otvorena.

Znam da u Mrkonjić-Gradu, osim moje i još jedne porodice, više nema porodica muslimanske nacionalnosti. Muslimane su odveli Hrvati za vreme okupacije. Neki su odvedeni u Sanski Most, a neki u Bugojno i druga mesta...”

Svedok 360/96-55, rođena 1925. godine, muslimanske nacionalnosti, svedoči:

“... Ja sam u toku rata živela u Mrkonjić-Gradu. Imam bolesnu i nepokretnu kćerku i ja sam ostala pored nje u kući. Dok je Mrkonjić-Grad bio u rukama srpske vojske, mene nije niko dirao niti uznemiravao. U oktobru 1995. godine, Hrvatska vojska je došla u Mrkonjić-Grad, pa su sakupili stanovništvo muslimanske nacionalnosti i odveli ih u Bugojno i druga mesta. Pošto ja imam nepokretnu kćerku, nisam htela da idem i mene hrvatski vojnici nisu primoravali da idem.

Nije mi poznato ko je i kada poubijao muslimane koji su sahranjeni na muslimanskom groblju...”

Svedok 410/96-7 izjavljuje:

“... Područje sela Bočaci okupirano je od strane hrvatske vojske 12. oktobra 1992. godine.

U selu su bili ostali samo starci, bolesni i nepokretni. Tako je u kući ostao i moj otac Danilo Đurđević, rođen 1921. godine, po zanimanju penzioner. On je bio još pre početka rata šlogiran i nepokretan i nije mogao da napusti kuću...”

Svedok 409/96-1, penzioner, iz okoline Mrkonjić-Grada, rođen 1924. godine, navodi u svom iskazu:

“... Ja sam živeo u selu Stupari kod Mrkonjić-Grada, kada je 10. oktobra 1995. godine ušla Hrvatska vojska. Većina stanovnika je napustila svoje kuće i pobegla u pravcu Banja Luke. Ja sam pokušao da pobegnem, ali nisam uspeo jer mi je Hrvatska vojska presekla put odstupanja. Boravio sam par dana po šumi, a nakon toga vratio sam se svojoj kući gde sam boravio tri dana i tada je došla grupa hrvatskih vojnika koji su posle pretresa kuće, kada su se uverili da sam sâ m, otišli.

Dok sam bio u selu Stupari, dolazili su hrvatski vojnici, iznosili iz kuće stvari, skupljali su stoku, tovarili u kamione i odvozili. U selu Stupari hrvatski vojnici su zapalili oko desetak srpkih kuća. Video sam kada su te kuće gorele, kao i u okolnim selima.

Boravio sam kod kuće 45 dana, kada su došli policajci iz Mrkonjić-Grada, među kojima je bio Stipo Bilandžija iz sela Ljeskovica kod Jajca i naredio mi da pođem sa njim u Mrkonjić-Grad. Zatvoren sam u podrum stanice milicije u Mrkonjić-Gradu, u jednu zasebnu prostoriju. Posle tri dana, policajac Pavo Jurić iz sela Majdana kod Mrkonjić-Grada počeo je da me ispituje i tom prilikom me je udarao palicama po glavi i ramenima. Podnosio mi je nož pod vrat psujući mi majku srpsku, preteći da će mi tim nožem najpre odseći ruku, pa da će me tek onda zaklati. Tu je bio još jedan policajac koji me je nogom i pesnicama udarao. U jednom trenutku, on je uzeo moj štap koji je bio prečnika oko 3 cm, pa me je tim štapom udario po glavi od čega se štap polomio na dva dela. Ja sam tada pao u nesvest. Kada sam došao svesti oni su nastavili da me tuku. Koliko je ta tuča trajala ne znam, samo zam da sam se osvesto sutradan oko 10.00 sati.

Posle 25 dana provedenih u zatvoru u stanici milicije u Mrkonjić-Gradu, odveden sam u Jajce, gde sam bio u zatvoru 33 dana.

Dok sam bio u zatvoru u Mrkonjić-Gradu, jedan hrvatski policajac mi je rekao da je na groblju u Mrkonjić-Gradu sahranjen 191 ubijen Srbin i da su sve to vojnici i da među njima nema civila.

Kada su me poveli od kuće u Mrkonjić-Grad, policajci su me pitali zašto nisam otišao sa ostalim Srbima i tom prilikom su mi psovali majku četničku, tvrdeći da za mene na tom području nema života...”

Svedok 409/96-18, penzioner, iz sela Kopljevići kod Mrkonjić-Grada, rođen 1932. godine, navodi:

“... Ja sam ostao kod svoje kuće sa suprugom do 10. oktobra 1995. godine. Toga jutra Hrvatska vojska je počela da ulazi u naše selo, pa smo ja i moja supruga krenuli da bežimo u pravcu Banje Luke. Sa nama su pošli Simo Stamenić i njegova sestra Milica Čigoja i nas četvoro smo išli do sela Donjih Čehovaca. U tom selu primetila nas je Hrvatska vojska pa su nas zaustavili. Sima je bio u uniformi i naoružan. Njega su hrvatski vojnici razoružali i jedan od vojnika je izvadio veliki nož podnoseći ga Simi pod vrat i govoreći mu da će ga zaklati. Hrvatski vojnici su poveli Simu, ali se on istrgao i uhvatio se za svoju sestru Milicu. Hrvatski vojnici su poveli i Simu i Milicu u pravcu kuća Kojića i, kada su se udaljili od nas na oko 20 m, ispalili su čitav rafal u Simu i Milicu, posle čega su oni pali i ostali na mestu mrtvi.

Mene i suprugu su pustili i mi smo živeli u Banja Luci do 7. februara 1996. godine, kada smo se, posle oslobođenja, vratili u naše selo...”

Svedok 818/95-10 iz sela Magedovac kod Mrkonjić-Grada navodi:

“... Kada se septembra 1995. godine povuklo stanovništvo iz našeg sela i otišlo u pravcu Banja Luke, u selu smo kod kuće ostali samo ja i moja supruga. Niko u našu kuću nije dolazio 15 dana.

Jednog jutra ja sam pošao da tražim ovce. Tada me je zaustavila jedna grupa vojnika. Pitali su da li znam ko su oni, pa sam im ja odgovorio da su vojnici, a oni su rekli da su hrvatski vojnici.

Nakon toga naredili su mi da pođem sa njima. Doveli su me do škole, tu su počeli da me ispituju. Pitali su me da li imam sinove i gde se nalaze, pitali su me i gde se nalazi srpska vojska, pa kada sam im ja rekao da ne znam, jedan od tih vojnika počeo je da me udara sa jedne, a drugi sa druge strane u predelu lica pesnicama. Prilikom udaranja psovali su mi majku srpsku, a potom su mi pokazali u neposrednoj blizini jednu grupu vojnika koja je pekla svinju na ražnju. Rekli su mi da će i mene tako ispeći. U toj grupi neki su oštrili noževe, pa su gledajući mene rekli da će me zaklati, a neki drugi su predlagali da me ubiju govoreći da je to lakše.

Od zadobijenih udaraca, ja sam bio sav krvav i tada je naišao neki, verovatno njihov starešina, pa me je pitao ko me je tukao. Ja sam rekao: c Šta vredi da vam kažemc , a neko iz te grupe rekao je da me je tukao mali Šarić iz sela Ljeskovica koje se nalazi uz moje selo.

Posle toga su me oterali i smestili u logor u sportskoj dvorani u Livnu, gde sam ostao do razmene...”

Svedok 453/96-32, sekretar mesne zajednice iz sela Sitnice, navodi:

“... Naše selo je bilo napadnuto i okupirano 15.09.1995. godine od strane muslimanske vojske i ta okupacija je trajala par dana pa su posle toga jedinice Vojske RS oslobodile Sitnicu. Tada smo pronašli i telo Mila Stupara, koji je bio potpuno nepokretan zbog nekog oboljenja nogu. Imao je rasekotinu u predelu vrata, a na grudima rasekotinu u obliku krsta, oko koga je bilo mnoštvo sitnih uboda nožem...”

Svedok 453/96-52, rođen 1938. godine, iz okoline Ribnika, izjavljuje:

“... Ja sam sa svojom porodicom živeo u selu Crkveno kod Ribnika. Kada je selo 14. septembra 1995. godine okupirala Hrvatska vojska, srpsko stanovništvo je napustilo svoje kuće i pobeglo u pravcu Banje Luke, a ja sam sa suprugom ostao u selu zbog moje sestre koja je nepokretna, a koja je sa nama živela.

Sestra je ostala u kući, a ja i supruga smo se krili u šumi, u blizini kuće. Videli smo kada je Hrvatska vojska došla u selo, kada su hrvatski vojnici odnosili stvari iz kuća i kuće palili. Ja i supruga smo u kasnim noćnim časovima povremeno navraćali u našu kuću da posetimo sestru i uzmemo hranu.

Pošto su počeli hladni dani početkom novembra, ja i supruga smo došli kući i tada je naišla Hrvatska vojska, pa su nam naredili da moramo poći sa njima.

Sproveli su nas u Livno i smestili u sportsku dvoranu neke škole. Tu smo zadržani 25 dana i odatle su nas odveli na razmenu 7. decembra 1995. godine...”

Svedok 453/96-43, domaćica, rođena 1948. godine, navodi:

“... Ja sam živela u selu Zableće, u Opštini Ribnik, koje je bilo u sastavu Republike Srpske sve do 14. septembra 1995. godine. Toga dana naše selo i okolina napadnuti su od strane Hrvatske vojske. Prilikom napada, većina stanovništva srpske nacionalnosti pobegla je u pravcu Banja Luke, a ja sam ostala kod moje kuće. Došli su hrvatski vojnici i kada su me našli pitali su me zašto i ja nisam pobegla, pa kada sam im rekla da nisam želela da napustim svoju kuću, oni su mi saopštili da ja slobodno mogu da ostanem kod kuće i da me niko neće uzenemiravati.

U svojoj kući sam bila do 4. ili 5. oktobra 1995. godine. Toga dana došli su hrvatski vojnici i rekli da ne mogu da ostanem kod kuće, već da moram ići u Ključ zbog razmene. Odveli su me u Ključ i predali me nekoj muslimanskj komandi. Potom su me odveli u neku kuću u kojoj su bile još 4 žene i rekli su nam da tu ostanemo i da ne smemo da se udaljavamo od kuće bez njihovog odobrenja. U toj kući mi smo same spremale hranu koju smo dobijali preko Crvenog krsta. Tu smo ostale do 18. februara 1996. godine, kada su nam dozvolili da se vratimo u svoje selo.

Za vreme boravka u Ključu, muslimanski vojnici su nam, prilikom prolaska pored zgrade u kojoj smo se nalazile, psovali majku srpsku i govorili ,, Gde su Srbi da ih koljemo!,, To je kod nas izazivalo strah i uznemirenje, jer smo očekivale da oni mogu da uđu u kuću i da nas stvarno pokolju.

M. M, koja je dovedena u našu zgradu, bila je sva modra i govorila je da su je muslimanski vojnici tukli i maltretirali.

U istu zgradu je dovedena i neka Marica, koja je imala oko 90 godina. Nju je dovela muslimanska policija. Marica nije pričala da su je tukli, ali je posle par dana boravka u toj kući umrla...“

Svedok 453/96-46, zemljoradnik, rođen 1936. godine, navodi:

“... Ja sam živeo u selu Donja Slatina kod Ribnika. Hrvatska i muslimanska vojska okupirala je naše selo 14. septembra 1995. godine. Naše selo je isključivo bilo naseljeno Srbima. Stanovnici su pobegli iz svojih kuća u pravcu Banja Luke.

Pošto je moja supruga u to vreme bila teško bolesna i nepokretna, ja sam ostao kod kuće i tako sam dočekao dolazak muslimanske vojske. Prilikom ulaska u selo, muslimanska vojska je palila pojedine kuće i objekte u Donjoj Slatini. Napuštene kuće su pljačkali i odgonili stoku.

Kada su muslimani došli do moje kuće, rekli su mi da se ne udaljavam od kuće i da mi se ništa loše neće dogoditi.

Pošto je moja supruga umrla treći dan nakon okupacije, sahranio sam je i tada je došla Hrvatska vojska. Saopštili su mi da ostanem kod kuće i da ne bežim. Oni su govorili da će svi stanovnici sela biti vraćeni u svoje kuće. Ostao sam kod kuće za sve vreme okupacije sela. Hrvatski vojnici su mi svakog dana dolazili kući i kontrolisali da li sam kod kuće.

Govorili su mi da ne smem da bežim, a ako budem bežao da će me ubiti.

Ostao sam kod kuće sve do početka februara 1996. godine, kada je naše područje vraćeno u sastav Republike Srpske.

U našem selu je ostala još samo D. Njen muž Mirko Barjaktarević odveden je od strane Hrvatske vojske. Njegovo telo je pronađeno u masovnoj grobnici u Mrkonjić-Gradu u aprilu 1996. godine. Ja sam bio prisutan kada su hrvatski vojnici uhvatili Mirka Barjaktarevića i odveli ga, ali ja ne znam gde je ubijen...”

Ovom akcijom pripadnici vojnih i policijskih snaga Republike Hrvatske i pripadnici HVO izvršili su radnje zločina predviđene Ženevskom konvencijom iz 1949 godine, dopunskim protokolima uz te konvencije iz 1977. godine, kao i povredu Konvencije o kažnjavanju zločina genocida iz 1948. godine, odnosno krivičnog dela iz čl. 141-143. Krivičnog zakona SFR Jugoslavije (odredbe ovih članova su preuzele Republika Hrvatska i BiH u svoje krivično zakonodavstvo).

DOKAZ:156/96-18, 21, 22, 23, 24, 25, 28, 29, 31, 33; 360/96-16, 17, 18, 19, 20, 22, 25, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 36, 38, 42, 45, 46, 47, 48, 50, 51, 52; 409/96-2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 11, 13, 14, 16, 18, 19, 20, 22, 23, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 36, 37; 410/96-3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 24; 426/96-4, 5, 6, 7, 8, 10, 14, 15, 16, 17, 19, 20, 23, 29, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 40, 41, 42, 44, 46, 47, 49, 52, 54, 55, 56, 59, 62, 64, 65; 818/95-12; 818/95-10; 453/96-4, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 30, 31, 32, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 45, 46, 47, 48, 51, 52, 53, 54, 55, 56; 491/96; 470/96; 549/96; 584/96.

-    Video-zapis sa sahrane žrtava na pravoslavnom groblju u Mrkonjić-Gradu i izjava puk. dr Borisa Zdilara, načelnika saniteta HVO,

          - Video-zapis sa ekshumacije grobnice u Mrkonjić-Gradu,

          -    Obdukcioni zapisnik S.br. 18 i S.br. 58, na ime Drinić Anđe i Marić Nika, i

          -    Izjava svedoka br. 360/96-32.